ایران حدود ۱% درصد از جمعیت کل جهان و ۱% از مساحت خشکی های جهان را دارد، اما ۷% از منابع طبیعی شناخته شده جهان شامل ۱۰% از ذخایر ثابت شده نفت،  ۱۶% از ذخایر ثابت شده گاز دنیا و همچنین حدود نیم درصد و یا کمتر از آن از ذخایر اورانیوم جهان را در اختیار دارد.

در سال های اخیر، روابط بین الملل با موضوع راهبردی انرژی بویژه در حوزه صنایع نفت و گاز ارتباط تنگاتنگ و در هم تنیده ای پیدا کرده است و اهمیت و ضرورت پرداختن به مبحث انرژی و نقش موثر آن در اقتصاد جهانی علیرغم نگرانی های سیاست گذاران حوزه ی محیط زیست، نه تنها کمتر نشده، بلکه بر اساس پیش بینی های متعددی در آینده این وابستگی جهانی به نفت و گاز بیشتر نیز خواهد شد همانطور که در شرایط جنگ روسیه و اوکراین و بحران پیش آمده برای کشورهای اروپایی شاهد آن هستیم. علت اولیه ی این مسئله، وابستگی بسیار بالای صنعت حمل و نقل به ذخائر نفتی و گازی است. همچنین نفت و گاز به صورت فرآورده به عنوان ماده اولیه ی نیروگاه ها برای تولید برق موقعیت استراتژیک و راهبردی خویش را حفظ کرده است و این ها دلایل اصلی تقاضای جهان برای دریافت انرژی می باشد.

اما آنچه که باید به آن توجه داشت این است که امروزه ارزش کشورهای دارای منابع انرژی در دنیا به میزان فروش نفت خام خود در جهان نیست؛ بلکه به توانایی آن کشور در میزان تولید انواع محصولات و مشتقات از انرژی و صادرات محصولات دارای ارزش افزوده می باشد و این مسئله است که اقتدار آن کشور را در روابط بین الملل و سیاست های منطقه ای افزایش می دهد. توافق نامه های چند جانبۀ منطقه ای مانند کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، پیمان اکو، سازمان همکاری های شانگهای، سازمان همکاری های اسلامی و بطور کلی حضور و نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران بیش از گذشته می تواند در حل بحران های اقتصادی و جلب حمایت های بین المللی و تولید و فروش انرژی به کشورهای مختلف جهان بویژه به همسایگان و ایجاد وابستگی متقابل در موضوع انرژی و به تبع آن در سایر موضوعات بین المللی مانند پرونده ی هسته ای و مذاکرات بین المللی دیگر موثر واقع شوند.

مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانی های خود در سال 1393 می فرمایند: یکی از ظرفیّت های مهم کشور ما منابع طبیعی است. من سال گذشته در همین‌جا راجع به نفت و گاز گفتم که مجموع نفت و گاز ما در دنیا درجه‌ی یک است؛ یعنی هیچ کشوری در دنیا به ‌قدر ایران، بر روی هم نفت و گاز ندارد. مجموع نفت و گاز ما از همه‌ی کشورهای دنیا ــ شرق و غرب عالم ــ بیشتر است. امسال که من دارم با شما حرف می زنم، کشفیّاتی درمورد گاز شده است که نشان می دهد که از آن مقداری که سال گذشته در آمارهای ما بود، از آن مقدار هم منابع گازی ما و ذخیره‌های گازی ما افزایش پیدا کرده است؛ این وضع نفت و گاز ما است. بیشترین ذخیره‌ی منابع انرژی ــ که همه‌ی دنیا روشنی خود، گرمای خود، صنعت خود، رونق خود را از انرژی دارد، از نفت و گاز دارد ــ در کشور ما است. ظرفیّت دیگر موقعیّت جغرافیایی ما است؛ ما با پانزده کشور همسایه هستیم که اینها رفت‌وآمد دارند. حمل و نقل ترانزیت یکی از فرصت های بزرگ کشورها است؛ این برای کشور ما هست و در جنوب به دریای آزاد و در شمال به آب های محدود منتهی می شود. در این همسایه‌های ما، در حدود ۳۷۰ میلیون جمعیّت زندگی می کنند که این مقدار ارتباطات و همسایه‌ها، برای رونق اقتصادی یک کشور یک فرصت بسیار بزرگی است. این علاوه بر بازار داخلی خود ما است؛ یک بازار ۷۵ میلیونی که برای هر اقتصادی، یک چنین بازاری بازار مهمّی است.

در سال های اخیر به دلیل افزایش نقش انرژی در فعالیت های اقتصادی، سیاسی و ارتباطات بین المللی جوامع با یکدیگر، موضوع سیاست گذاری انرژی اهمیت بسیار بالایی پیدا کرده است. پس از شوک نفتی سال 1973 که کشورهای عرب تولید کننده ی نفت خام، فروش و صادرات نفت را به جهان متوقف کردند، نگرانی زیادی در کشورهای توسعه یافته مانند کشورهای اروپایی و همینطور کشورهای در حال توسعه مانند چین و هند از این سیاست بوجود آمد.

بعد از حمله ی روسیه به اوکراین با هدف جلوگیری از پیشروی ناتو به سمت شرق و مرزهای روسیه، اتحادیه اروپا اقدام به تحریم روسیه کرد و روسیه نیز که حمله ی خود به اوکراین را با هدف فوق الذکر حمله ای مشروع می دانست، در واکنش به تصمیم اتحادیه اروپا، سیاست تحریم انرژی گاز اروپا را در دستور کار خود قرار داد. این موضوع منجر به بروز مشکلات عدیده ای از جمله افزایش شدید و بی سابقه ی قیمت انرژی در اکثر کشورهای اروپایی گردید تا جایی که ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین روسیه را متهم به راه‌اندازی "جنگ گاز" علیه اروپا کرد.

این شرایط پیش آمده می تواند بواسطه ی دست برتر ایران در حوزه ی انرژی نسبت به اروپا و کاهش اعتماد اروپا و برخی کشورهای منطقه ی غرب آسیا به سیاست های حمایتی آمریکا از آنان، فرصت هایی را در حوزه صادرت انرژی بویژه در موضوع گاز و صنایع پتروشیمی و بنزین پیش روی جمهوری اسلامی ایران قرار دهد و علاوه بر بحث ارز آوری و برون رفت از مشکلات اقتصادی کشور، منجر به ایجاد روابط موثر و در هم تنیده و ایجاد وابستگی متقابل با سایر کشورهای دیگر مانند اکثر کشورهای اروپایی و بویژه با همسایگان منطقه ای گردد و شرایطی را فراهم کند تا ایران بتواند از وابستگی انرژی کشورهای مختلف، در موضوعات بین المللی گوناگون مانند برجام و FATF و ... رأی آنان را با سیاست های خود همراه سازد.

به عنوان یک توصیه ی سیاستی مهم و راهبردی می توان به این اشاره کرد که یکی از راه هایی که ایران می تواند بر اساس آن ضریب امنیت ملی خود را افزایش دهد، توجه به سیاست خارجی مبتنی بر اساس امنیت انرژی است. بدین صورت که دیپلماسی موثر و موفق در حوزه ی انرژی می تواند انجام ماموریت های دیپلماتیک در حمایت از تجارت کشور، شامل بخش های مالی و اقتصادی، اهداف کلان توسعه ی کشور در بخش انرژی و همینطور تشویق کشورهای دیگر به سرمایه گذاری در حوزه ی انرژی را راحت تر و سهل تر گرداند.